اعلام بحران بیماری تب دانگ در برخی کشورهای آمریکای جنوبی و حاشیه خلیج فارس

به گزارش اخبار جزایر، بیماری تب دانگ، بیماری‌ای مخصوص نواحی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری است که حاشیه‌ی جنوب کشور ما نیز دارای چنین آب و هوایی می‌باشد.
تب دانگ در کشورهای جنوب شرق آسیا، جزایر غربی اقیانوس آمریکای لاتین و آفریقا به صورت بیماری بومی بوده و البته که سالیان سال است که در هند، پاکستان، بخش‌هایی از افغانستان و این کشورهای اطراف ما هم دیده شده و چند سالی است که پشه آئدس ِ فعال که ناقل این بیماری است در جنوب کشور و حتی سال گذشته در بعضی از شهرهای شمال کشور مشاهده شده است.
لذا وقتی ناقل بیماری وجود دارد اگر فرد بیماری هم وارد منطقه‌ای که پشه در آن زیستگاه دارد و درحقیقت زادوولد و تکثیر وجود داشته باشد، شود؛ پشه به راحتی می‌تواند با نیش زدن یک فرد بیمار ویروس را در داخل بدنش داشته باشد و بعد به بقیه افراد نیز انتقال دهد.
طی یکی دو ماه اخیر خبرهایی مبنی بر آلودگی کشورهای امارات و عمان نیز منتشر شده و انتقال بومی در داخل این کشورها نیز درحال اتفاق است و از طرفی نیز شاهد ترددهای بسیاری توسط هموطنان‌مان به این کشورها هستیم.

این بیماری، ویروسی است و توسط یک ناقل که در اینجا گونه‌ای از پشه به نام آئدس می‌باشد، می‌تواند از فرد بیمار، ویروس را منتقل کند.
پشه آئدس، گونه‌های مختلفی دارد که نوع “اجیپتی” آن مورد این بحث است که سال‌هاست در جنوب کشور ما دیده شده است و در بسیاری از شهرهای جنوبی وجود دارد و این احتمال وجود دارد که این افراد در کشوری مانند امارات، مورد گزش قرار بگیرند و بعد از آلودگی، وارد کشور شده و بیماری را در شهرهای دارای پشه به دیگران انتقال دهند.
در حال حاضر طی چند هفته‌ی اخیر، موارد وارده‌ی متعددی از کشور امارات گزارش شده که متاسفانه دو بیمار در لارستان به علت ابتلا به این بیماری فوت کرده‌اند.

از وجود بیماری و انتقال بومی آن در ایران بی‌خبریم

دکتر رضانیا با تاکید بر ورود این بیماران از خارج از کشور و این‌ مطلب که هنوز انتقال بومی در داخل کشور شناسایی نشده است، ادامه داد: این امر، هیچ تاییدی بر عدم وجود بیماری در کشور نیست.
وی در خصوص مشخصات پشه‌ی آئدس که ناقل این بیماری است، گفت: پشه‌ی آئدس در آب‌های راکد تخم‌ریزی می‌کند و تکثیر می‌شود و پس از طی دوران تخم‌ریزی، تبدیل به لارو و درنهایت پشه‌ی بالغ، پرواز می‌کند.
دکتر رضانیا افزود: پشه‌ی ماده برای گذراندن سیکل تولیدمثل خود نیاز به خون‌خواری پیش از تخم‌گذاری از انسان دارد.
این پشه، روزگز است و بیشتر اوایل صبح از حدود طلوع آفتاب تا چندین ساعت بعد از آن و همچنین اوقات غروب آفتاب، اقدام به خون‌خواری می‌کند.
پس اگر پشه‌ای بیمار و حامل ویروس باشد می‌تواند این ویروس را در هنگام خون‌خواری به دیگران انتقال دهد که این عمل از طریق ورود بزاق پشه طی وارد کردن نیش خود در بدن اتفاق می‌افتد و سلول‌های ایمنی بدن را درگیر می‌کند و ارگان‌ها و بافت‌های مختلف بدن را مورد هجوم قرار داده و بیماری ایجاد می‌کند.
وی با اشاره به چهار زیرگروه بیماری تب دانگ گفت: ویروس‌های مختلفی باعث تب دانگ می‌شوند، که تب‌های دانگ ۱ تا ۴ نامیده شده و هرکدام می‌توانند باعث بروز بیماری گردند. گفتنی است یک بار ابتلا به یک زیرگونه باعث مصونیت و ایمنی دائمی و مادام‌العمر فرد به آن زیرگونه می‌گردد اما از ابتلای مجدد به گونه‌های دیگر پیشگیری نمی‌کند، چنانچه تاکنون گزارش‌های مبنی بر ابتلای دو و سه‌باره به گونه‌های مختلف این بیماری توسط یک فرد، در کشورهای پاندمیک‌ و بومی دریافت شده است.

تخم آئدس‌اجیپتی، بیش از یک سال زنده می‌ماند!/ویروس بیماری به تخم پشه نیز منتقل می‌شود

رضانیا ادامه داد: پشه‌ی آئدس‌اجیپتی، برخلاف آنوفل و آئدس‌آلبوپیکتوس، برای تکمیل چرخه‌ی تخم‌ریزی خود، نیاز به چندین‌نوبت خون‌خواری دارد، بنابراین موارد مثبت بیماری می‌تواند انفجاری افزایش یابد. برای مثال یک پشه‌ی آئدس اجیپتی‌ برای تخم‌گذاری حدود ۷۰ تا ۸۰ گزش انجام می‌دهد و اگر آلوده باشد طی یکی دو روز می‌تواند تعداد افراد بسیاری را مبتلا کند.
نکته‌ی حائز اهمیت دیگر درمورد این پشه، علاقه‌ی آن به رنگ مشکی و بوی لاستیک است، بنابراین مناطق حاوی این اقلام حتی به‌اندازه‌ی یک “در نوشابه” می‌تواند زیستگاه مطلوب و مناسبی برای تخم‌ریزی این نوع پشه محسوب گردد. تخم‌ریزی معمولا بر حاشیه‌ی لبه‌ی آب انجام می‌شود و نکته‌ی قابل‌توجه این‌که تخم این پشه بر خلاف آنوفل، حتی بر فرض خشک کردن آب نیز می‌تواند به مدت ۴۰۰ روز! در دوران نهفتگی زنده بماند و مجددا با مرطوب شدن محل، به فاز لاروی‌ و پشه‌ی بالغ، تبدیل گردد.
بنابراین مبارزه با این ناقل، بسیار سخت و پرهزینه است.
وی خاطرنشان کرد: پشه‌ی آئدس درصورت آلودگی به ویروس تب دانگ، این ویروس را به تخم‌های خود نیز منتقل می‌کند و پشه‌های جدید تازه‌متولدشده‌ نیز، آلوده و ناقل این ویروس خواهند بود.
بنابراین با تکثیر و وفور حضور پشه در یک منطقه، می‌تواند باعث چندین‌ و چند برابر بیماری گردد و سیستم سلامت یک منطقه را با شکست مواجه کند.

علائم بیماری را بشناسیم و جدی بگیریم/مصرف خودسرانه‌ی دارو خطر مرگ به همراه دارد

علایمی که بیماری تب دانگ بعد از گزش پشه، در بدن فرد ایجاد می‌کند، علائمی شبیه آنفولانزا یا مالاریا و شامل تب، بدن‌درد، سردرد، دردهای پشت‌چشمی، است.

رضانیا با بیان این مطلب که در حال حاضر این بیماری در کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس و پاکستان، اندمیک شده است، ادامه داد: ترددهای بین این کشورها و کشور ما باعث شناسایی تعدادی بیمار مبتلای وارده شده است و درصورت عدم مراقبت، پشه‌های موجود در محیط می‌توانند بیماری را به سایرین انتقال دهند.

رضانیا درخصوص میزان مرگ و میر این بیماری گفت: در ۸۰درصد مبتلایانی که برای بار اول، دچار تب دانگ می‌شوند، با علائم خفیف و شبه آنفولانزا، بیماری را پشت سر می‌گذرانند و بدن‌شان بعد از چند روز به‌صورت خودایمنی، آنتی‌بادی بیماری را تولید و فرد احساس بهبودی و درمان می‌کند. گرچه در پنج درصد مبتلایان نیز در همان مرتبه‌ی اول ابتلا، بیمار می‌تواند دچار وخامت حال شده و بیماری به تب دانگ شدید یا همان خونریزی‌دهنده تبدیل گردد.
وی دوران نهفتگی بیماری را از زمان گزش تا بروز علائم، بین سه تا ده روز و عموما ۴ تا ۷ روز عنوان کرد و افزود: تب بالای ۳۸.۵ تا ۴۰ درجه و دردهای پشت حدقه‌ی چشم از جمله علائم شایع این بیماری است و بیماران معمولا از دردهای عضلانی و استخوانی نیز شکایت دارند و ممکن است علائمی مثل تهوع و استفراغ، ضایعات پوستی منتشر در سطح بدن و تورم غدد لنفاوی نیز مشاهده گردد.
رضانیا با اشاره به شباهت علائم این بیماری با علائم بیماری‌های آنفولانزا و مالاریا، بر لزوم توجه و عدم اشتباه در تشخیص تاکید کرد و ادامه داد: درصورت ابتلا به نوع شدید بیماری، درد شدید شکم و ناحیه‌ی معده، استفراغ‌های مکرر و پایدار(بیش از سه بار در ساعت)، تنفس سریع و سطحی، خونریزی از نقاطی از بدن مانند لثه و بینی، خستگی مفرط، بی‌قراری، استفراغ یا مدفوع خونی، تشنگی شدید، رنگ‌پریدگی و پوست سرد، همه از علائم هشداردهنده‌ی تب دانگ شدید هستند.
وی با بیان این مطلب که فرد مبتلا سه مرحله را پشت سر می‌گذارد، افزود: ابتدا فاز تب‌دار بیماری همراه با درهای عضلانی و مفصلی (به‌علت شدت‌درد، به این بیماری “استخوان‌شکن” هم گفته می‌شود) که چهار تا هفت روز به طول می‌انجامد و پس از آن، تب خودبه‌خود شروع به کاهش می‌کند. در این مرحله استفراغ‌ و ضایعات پوستی نیز امکان بروز دارد که این عارضه به صورت قرمزی وسیع در سطح پوست، به‌نحوی که جای انگشت بر آن به صورت سفید باقی بماند، مشاهده می‌گردد. ۸۰درصد بیماران در مرتبه‌ی اول ابتلا به تب دانگ، در همین مرحله، بهبودی حاصل می‌کنند و تمام علایم جز ضعف و بی‌حالی یا کاهش تمرکز و هوشیاری مرتفع می‌گردند.
وی با اشاره به پنج درصد افرادی که حال‌شان رو به وخامت می‌رود، خاطرنشان کرد: ریزفاکتورهایی مانند بیماری‌های مزمن(مثل آسم)، بیماری‌های کبدی، انواع کم‌خونی، دیابت، شیمی‌درمانی و BMIبالا باعث تشدید و وخامت بیماری می‌شود. این بیماری در خانم‌ها شدیدتر از آقایان بروز کرده و احتمال سقط جنین، تولد نوزاد نارس و پیش از زمان مقرر در زنان باردار مبتلا به بیماری، بالا است.

رضانیا با تاکید بر این‌که فاز دوم بیماری، اهمیت بیشتری دارد گفت: بارها در کشورهای دیگر دیده شده است که همکاران در تجارب اولیه، با کاهش تب بیمار، وی را از بیمارستان و مراقبت‌های درمان خارج کرده‌اند، درصورتی‌که دقیقاً در زمان کاهش تب بیمار، به‌علت تاثیر ویروس بر مغز استخوان و کاهش شدید تولید پلاکت خون، ممکن است فرد مبتلا وارد تب شدید دانگ شود و منجر به شوک، خونریزی داخلی، از کار افتادن ارگان‌هایی مانند کلیه و کبد، ادم در ریه، قلب و حفره‌ی شکمی، کاهش فشار خون و حتی مرگ بیمار گردد. علائمی که در این فاز باید موردتوجه قرار بگیرند شامل شکایت از درد شکمی، استفراغ پایدار، سختی تنفس، خونریزی از لثه یا بینی و وجود خون در مدفوع است که نشان‌دهنده‌ی ورود به فاز تب خونریزی‌دهنده‌ی دانگ علی‌رغم کاهش تب می‌باشد. که این دسته از بیماران حتما باید بستری و در آی‌سی‌یو مورد مراقبت‌های ویژه و دریافت درمان‌هایی مانند خون، پلاکت و محلول‌های ایزوتون قرار بگیرند.
رضانیا، فاز بعدی را فاز بهبودی عنوان و تاکید کرد: علائمی مانند کاهش هوشیاری و تمرکز و ضعف، خارش پوست، کاهش ضربان قلب و فشار خون پایین می‌تواند از شکایت این دوره طی دو تا سه روز باشد.

دو روش دیگر انتقال بیماری تب دانگ

دکتر رضانیا، انتقال بیماری از مادر به جنین یا هنگام تولد و همچنین انتقال بیماری با اهدای عضو را از دیگر عوامل انتقال بیماری تب دانگ عنوان کرد و افزود: به علت عدم امکان خون‌گیری از فرد مبتلا به تب دانگ، درصورت اپیدمی این بیماری در یک منطقه و باتوجه به افزایش نیاز به فرآورده‌های خونی با کاهش و کمبود آن مواجه خواهیم شد که می‌تواند معضلی اساسی برای سیستم سلامت آن منطقه باشد.
وی خطر مرگ و میر را در مبتلایان بار اول، زیر یک درصد عنوان کرد و ادامه داد: درصورت ابتلای مجدد این افراد به زیرگونه‌های دیگر بیماری، خطر مرگ و میر بالا می‌رود.
همچنین دو گروه سنی خردسال زیر ۵ سال و کهنسال با آمار مرگ و میر بسیار بالایی مواجه هستند.
لذا اگر مراقبت صحیح و کامل از مبتلایان صورت نگیرد و افراد به‌طور مکرر به زیرسویه‌های مختلف مبتلا گردند (مثل کشور برزیل که دارای هر چهار زیرسویه است) خطر مرگ و میر در آن‌ منطقه بالا می‌رود.
اکنون در کشورهای آمریکای لاتین، آمریکای جنوبی، اعلام وضعیت بحران شده و هیچ بعید نیست که در کشور ما نیز شاهد این اتفاق در مناطق گرمسیر و نیمه‌گرمسیر باشیم؛ لذا هم مراقبت صحیح و کامل انسانی در سیستم سلامت و هم مبارزه‌ی با ناقل باید موردتوجه ویژه قرار بگیرد.
وی همچنین بر آموزش و آگاهی مردم درجهت تشخیص به‌موقع و صحیح بیماری، تاکید کرد و ادامه داد: کشورهای جنوبی خط استوا، امارات، عمان، سنگاپور، پاکستان و مالزی از جمله مبدا‌هایی هستند که درصورت مشاهده‌ی هرگونه عارضه و علائم ذکرشده در مسافران آنها باید از مصرف خودسرانه‌ی دارو اجتناب و حتما جهت تشخیص قطعی به مراکز درمانی مراجعه کرد.
کیت‌های آزمایش این بیماری بسیار ساده و سریع است و درصورت مثبت بودن، با آموزش سراسری کادر درمان، مراقبت‌های لازم صورت خواهد گرفت.

هشدار؛
مصرف داروهایی مانند ژلوفن، بروفن، دیکلوفناک و دگزامتازون در طول این بیماری، خطر وخامت عواارض و مرگ و میر را به‌شدت افزایش می‌دهد و تنها داروی مجاز در طول درمان استامینوفن ساده و تب‌برهای غیر استروئیدی است، لذا از مصرف خودسرانه‌ی دارو باید به‌صورت جدی خودداری کرد.
وی خاطرنشان کرد: با سه گروه بیمار مواجه هستیم، گروه اول را می‌توان در منزل مراقبت و درمان کرد اما ارتباط مستمر با پزشک و قرارگیری در پشه‌بند طی ۱۴ روز و استفاده از محلول‌های دافع‌حشرات از الزامات این دوره از درمان است.
استفاده از پوشش رنگ روشن و کامل، توری در پنجره‌ها، آموزش خانوار و بهسازی محیط از مهم‌ترین نکات در جهت کنترل این بیماری است.
رضانیا با اشاره به قابلیت پرواز ۴۰۰ تا ۵۰۰ متر در روز برای هر پشه و انتقال بیماری، تاکید کرد: اکنون در تمام جهان، بهسازی محیط، راه اساسی مبارزه با این معضل عنوان شده است.
وی مثال زد: در تمامی منازل کیش، چندین خنک‌کننده‌ی هوا داریم که دارای مخازن تخلیه آب هستند، یا گلدان و زیرگلدانی و.. که هدایت سیستم تخلیه‌ی تمام خنک‌کننده‌ها به محیط دربسته با پوشش مانع ورود پشه، تعویض و شست‌وشوی زیرگلدانی‌ها، بررسی مخازن آب به‌منظور عدم نشتی آب و عدم امکان ورود پشه، جمع‌آوری لاستیک‌های فرسوده و ظروف پلاستیکی رهاشده به‌علت علاقه‌ی پشه به بوی لاستیک و جمع‌آوری زباله‌های پخش‌شده در محیط از جمله اقداماتی است که هر شهروند در این شرایط باید در جهت بهسازی محیط اطراف خود در هر خانه و اداره‌ای انجام دهد.
رضانیا خاطر‌نشان کرد: سم‌پاشی‌ و مه‌پاشی صرفا پشه‌ی بالغ را مهار می‌کند که هرقدر هم از بین برود
لاروها‌ ماندگار خواهند بود و روش قطعی، فقط بهسازی محیط و از بین بردن زیستگاه لاروی این ناقلین است.

تب دانگ، واکسن دارد؟

وی با بیان این مطلب که واکسن فقط برای افرادی که تاکنون مبتلا شده‌اند، طی سه نوبت تاییدشده‌ است تا درصورت ابتلای مجدد منجر به مرگ نشود و واکسن‌های دیگری در معرض آزمایش و تولید قرار دارند، نکاتی برای تغذیه‌ی مبتلایان عنوان کرد: در دوران ابتلا، چربی کمتری استفاده شود و مصرف ادویه‌حات مخصوصا فلفل به حداقل برسد. همچنین نوشابه‌های انرژی‌زا، چای و قهوه عوارض این بیماری را وخیم می‌کند.
این درحالی است که مصرف کیوی و پاپایا، انار، اسفناج، چغندر، کدوحلوایی و مرکبات در مراقبت از مبتلای‌ به تب دانگ بسیار موثر است.

وی تکرار و تاکید کرد: بیمار حتما زیر پشه‌بند و در ارتباط مداوم با درمانگر باشد و از حشره‌کش‌ها و دافع حشرات، لباس‌های رنگ روشن استفاده کند و علائمی مانند درد شدید معده، تنفس سخت، مدفوع و استفراغ خونی، را جدی بگیرد و از مصرف خودسرانه داروهای مسکن مثل بروفن و ژلوفن خودداری نموده و درصورت بروز علائم در نزدیکان به کادر درمان که دوره‌های آموزشی و توجیهی را فرادیده‌اند، مراجعه و گزارش کنند.
دکتر رضانیا در پایان گفت: تغییرات اقلیمی باعث گسترده‌تر شدن زیستگاه‌های این پشه شده است و درمورد آمار وجود بیماری در کشور ما، نمی‌توان به قطعیت گفت که بیماری بومی در کشور ما وجود ندارد چراکه هم پشه‌ی آئدس را داریم و هم مبتلایانی‌ را ولو واردشده‌ از کشورهای‌ دیگر؛ و ممکن است ما هنوز موفق به شناسایی نشده باشیم.
وی با بیان این مطلب که بار سنگینی روی دوش بیمارستان‌های امارات می‌باشد و برزیل نیز اعلام بحران کرده است، گفت: در محیطی که افراد مختلف حضور دارند، پشه بیشتر سراغ افرادی می‌رود که دمای بالاتری دارند و همین امر باز امکان گزش مبتلا و انتقال آلودگی را افزایش می‌دهد.